25 december 2013

eindejaars-overdenking


LEVENSKUNST: LOF DER VERVELING

Door: Wilhelm Schmid. Vertaald uit het Duits door Ruud van de Plassche

Verstrooiing en amusement zijn niet de juiste remedie; we moeten de verveling juist doorstaan. Het is de kunst om van de ongewilde verveling een gewilde te maken. 
Verveelt u zich? Troost u: de verveling kan iedereen overvallen, op elk moment, tijdens het wachten bij de bushalte, bij het alleen thuis zijn, op school, midden in een concert, op het werk, bij een vrijetijdsbesteding. Een film biedt twee, drie uur afleiding, maar wat dan? De vlucht die de beleveniscultuur heeft genomen laat duidelijk zien hoezeer men de verveling is gaan vrezen. Ongelukkigerwijs wordt zij des te drukkender naarmate de ervaringen die haar moeten wegnemen, intenser worden: zo wreekt zich het leven, dat zich niet wil laten omvormen tot het eenzijdige, aaneengesloten, genotvolle, compacte en intense blok dat moderne mensen graag als 'het leven' zouden hebben. De verveling ontpopt zich tot sabotage-instrument als men het leven poogt te reduceren tot zuiver genot.
Wellicht is de verveling geen uitvinding van de moderniteit, maar zij is wel een moderne epidemie. In de zeventiende eeuw werd l'ennui, de verveling, in de postuum verschenen Pensées van Blaise Pascal nog gerelateerd aan het leven van de aristocratische nietsnut, aan wie het privilege van deze ervaring was voorbehouden. In de moderne democratische tijd groeide zij echter uit tot een massaverschijnsel, tot de kenmerkende ervaring van een maatschappij die voorziet in alle primaire levensbehoeften, waardoor de existentiële spanning afneemt. In zo'n omgeving treedt de kaalheid van het bestaan op de voorgrond, de blote feitelijkheid van het leven, die als leeg en saai wordt ervaren. De mensen kunnen alles verdragen, behalve reeds bij leven niet te bestaan; dan doen ze alles, zelfs het kwade, om hun bestaan aan zichzelf en anderen kenbaar te maken. Zo wordt de verveling een even krachtige drijfveer voor het handelen als liefde, eerzucht of streven naar macht. Het tragische nu is dat deze inspanningen om haar door activiteit te overwinnen, de dynamiek van de moderne tijd pas echt stimuleren. Vandaar de verdenking dat het hele moderne project eigenlijk niets anders is dan een poging om 'deze verschrikkelijke verveling te verdrijven', zoals Georg Büchner, die in 1836 met het blijspel Leonce und Lena een uniek stuk over de verveling het licht deed zien, in datzelfde jaar in een brief schreef.
Willen we een antwoord op de verveling vinden, dan moeten we het verschijnsel nader in ogenschouw nemen. Want ondanks de schijn van eenvormigheid kan de verveling verschillende vormen aannemen: ze kan bij gelegenheid optreden of het hele leven omvatten, misbaar of onmisbaar zijn, gewild of ongewild zijn. In haar onschadelijke, terloopse, occasionele vorm komt zij voort uit een kortstondige situatie of stand van zaken. De tijd lijkt zich tot in het oneindige uit te strekken en wil niet voorbijgaan; pas nu ontstaat welbeschouwd een besef van de tijd - dat even spoedig wegvalt zodra een spannende bezigheid alle opmerkzaamheid weer opeist. Als een aanzienlijk groter probleem toont zich daarentegen de verveling in haar existentiële vorm, die het hele leven bestrijkt en de basis van het bestaan doet wankelen: het is vervelend om 's ochtends op te staan, vervelend om te werken of niet te werken, vervelend om naar bed te gaan; en dat telkens weer van vooraf aan. Het leven als zodanig lijkt vervelend, niets kan meer spannend zijn, nooit zal er iets nieuws, iets verrassends gebeuren. Dat is het niets, dat ervaren wordt door hen die alles al hebben meegemaakt, de eigenlijke moderne verveling: er is geen reden voor het leven te vinden, maar wat nog erger is, ook geen ertegen; men voelt zich futloos, vindt nergens de moed toe, ervaart absolute onverschilligheid, doodsheid zonder werkelijke dood.

Informatievervuiling
De misbare verveling, waarvan men het zonder kan stellen, staat tegenover de onmisbare, die men nodig heeft. Met welke vorm het zelf op een gegeven ogenblik van doen heeft, is een kwestie van attitude, en dat is weer een kwestie van keuze. Misbaar is de verveling die men slechts met grote moeite verduurt, om haar bij de eerste de beste gelegenheid kwijt te raken en te vergeten. Onmisbaar is de verveling die het zelf bewust laat voortbestaan, om daarin een bron van inspiratie te vinden. Juist omdat zij leeg is, een vacuüm vormt, stroomt er veel op haar toe en trekt zij van alles aan: ongedachte gedachten, onvoorziene ontmoetingen, verrassende ervaringen, nieuwe voorstellingen, gedurfde ideeën, verbanden, samenhangen die plotseling 'zin geven'. Daardoor komt het dat alles wat langdurig en traag in deze leegte stroomt, onvermoed weer uit haar opwelt. De enige voorwaarde daarvoor is dat men de leegte daadwerkelijk leeg houdt, haar niet overhaast en te vroeg vult met het reeds bekende, met afleiding en met alle aanbiedingen die de vervelingsbestrijdingindustrie klaar heeft liggen en waarnaar gretig gegrepen wordt, uit angst voor de leegte - de gemoedsaandoening van de horror vacui die de verveling begeleidt.
Heeft het zelf niet juist in de moderne tijd behoefte aan een restauratie van de leegte, om overbelasting, ja zelfs vervuiling door informatie, nietszeggende woorden en overbodige indrukken te voorkomen? De ledigheid die de verveling ter beschikking stelt, de leegte in het zelf, verschaft een tegenwicht aan de ongewenste volheid en maakt het mogelijk een andere volheid, een invulling en vervulling terug te vinden. We moeten de verveling alleen doorstaan, om haar productief te maken, haar zelfs te genieten, in plaats van ons met consumptieartikelen en door de media aangeboden verstrooiingsprogramma's nog erger te vervelen. Het gaat hier niet om een pleidooi tegen verstrooiing, alleen om matiging en beperking daarvan: beperkte verstrooiing als pragmatisch compromis in de omgang met de verveling, om het lijden aan haar te verzachten. Het is verstandig om de verstrooiing aan banden te leggen, want haar vermogens zijn zelf beperkt: als haar middelen worden verkwist, valt zijzelf aan de verveling ten prooi.
Het zelf kan zich best inlaten met de gedachte dat het bestaan in wezen nietig, kaal en leeg is. Want waarom zou de veronderstelde nietigheid per se moeten leiden tot somberheid en vertwijfeling? Dat de mens daaraan is overgeleverd, staat alleen in een schrille tegenstelling met zijn hooggespannen verwachtingen. De nietigheid van het bestaan kan alleen degene afschrikken die al te hooggespannen verwachtingen van de zinvolheid ervan heeft gekoesterd. Voor een stilstand van het leven, die zich soms in de verveling openbaart, is dit nog geen voldoende reden, en al helemaal niet voor de beslissing om uit vrije beweging uit het leven te stappen opdat men de tergend langzaam verglijdende tijd, deze sluipende dood, niet langer hoeft te verduren. Niet dat dit geen optie is, maar zo'n beslissing kan op een vertekende visie berusten en het zou jammer zijn om op zulke ontoereikende gronden een zo verreikende consequentie te trekken.
Het is interessanter om de ongewilde verveling tot een gewilde te maken en aldus rust en vrije tijd te hervinden: het lang op een plaats kunnen vertoeven, bij een mens, een ding, een gedachte - ook bij een niets. Verveling en rust zijn verwant, zij het niet identiek: rust is de gekoesterde en omarmde verveling, die welkom wordt geheten en niet zonder meer wordt afgeweerd. Het zelf moet de verveling kunnen uitzitten, totdat deze uit zichzelf verandert in de toestand van rust. Hiermee zijn we onvermijdelijk beland bij het otium uit de klassieke cultuur, waarin passiviteit hoog werd gewaardeerd. Daarentegen beoogt de moderne cultuur uitsluitend activiteit te legitimeren, tot aan activisme toe: het louter handelen omwille van het handelen. Hoe zou het zijn om ons eens op passivisme toe te leggen, al was het maar voor een uur of een kwartier per dag? Niet om het activisme af te lossen, maar om het aan te vullen. Daarmee wordt het recht op rust opeisen tot een plicht voor degene die er niet maar op los wil leven, maar de levenskunst wenst te beoefenen. Wie ervan afziet, zou dat wel eens diep kunnen berouwen.



Dit is de volledige versie van het artikel uit nummer 03 (jaargang 2004) van Filosofie Magazine.

12 oktober 2013

Jip en Janneke-taal

Jip en Janneke-taal wordt gebruikt voor duidelijk begrijpbare taal daar waar het meestal erg ingewikkeld wordt uitgelegd zoals de politiek, medische wereld etc
Mijn kleinzoon doet het ook
In de auto luistert hij soms CDs van Jip en Janneke
Gisteren was hij moe, zijn broertje was net geboren, en mama was een beetje anders dan normaal
Hij dreinde al onder aan de trap, kwam wat huilerig naar boven, en zei :
Ik wil naar moeder.....moeder...moeder
Mijn dochter en ik moesten lachen en zeiden, je lijkt Jip wel. Toen was zijn verdriet over en konden we knuffelen

7 oktober 2013

appeltje eitje


Zolang de nieuwe beeb nog niet geboren is heeft oma tijd om achter de naaimachine te kruipen.
Inmiddels is er ook al een stapeltje pannenkoeken afgeleverd en werd het tijd voor pannenlappen omdat kleinzoon nu de mouw van zij trui gebruikt voor een 'hete deksel'  Hoe komt hij daar nou bij?


29 september 2013

pizza


Kleinzoon heeft een keukentje met een oven en maakt, net als zijn vader op zaterdag, PIZZA
Van wat restjes vilt (helaas was de pizzabodemkleur op) heb ik er een voor hem gemaakt. Nu nog wat goede kleuren vilt kopen voor nog wat pizzabodems en 'gebakken eitjes' 



21 september 2013

nog even geduld


*wagen van marktplaats geschilderd
*dekentje gehaakt
*matrasje genaaid
*popje gemaakt
+ veel liefde


=

een kadootje voor kleinzoon die binnenkort 'grote broer' wordt

11 september 2013

spinnen ook binnen


Een eenvoudig patroon met super resultaat gevonden op Haak Maar Aan
Kleinzoon zag hoe ik de spin maakte en wist niet of hij het nou eng moest vinden of niet.
Vanavond het web tussen de takjes gespannen die we gezocht hebben onder de bomen.
Ben benieuwd wat hij er morgen van vindt
Morgen krijgt mijn vriendin Maria ook een 'spin en web', leuk voor in een hoekje

10 september 2013

Bloem-kussen

Hij is leuk, heel erg leuk: als kussen, als kleurenspelletje, en vandaag als stuur van de raceauto
Het patroon van dit kussen vond ik hier

22 augustus 2013

heeeeel handig


Al jaren heb ik op mijn naaimachine een magneetje
en ik vind het zo handig dat ik vanmiddag besloot het met jullie te delen.
Een plekje voor spelden, en ik kleef mijn naald eraan als ik tijdelijk een tricotnaald in de machine heb.

8 augustus 2013

Placenta-zak

Deze placenta-zak is op verzoek van mijn dochter die in oktober hoopt te bevallen van haar tweede kindje
Zij heeft zich verdiept in Lotusbirth en daar een scriptie over gemaakt
Ik ben 'haar kraamverzorgende', heb bij collegas informatie ingewonnen en  ben benieuwd hoe het in de praktijk gaat

7 juli 2013

geen zere billen meer










Geen zere billen meer nu oma een kussentje heeft gemaakt voor in de bakfiets.
Kunnen we extra hard door de kuilen fietsen als we naar de molens gaan

24 juni 2013

voor op het to-do lijstje


Gehaakte letters
Je vind het patroon op de site van Moogly

22 mei 2013

Babydeken en een berg wol





Het dekentje voor kleinkind in wording is bijna klaar Samen met dochter heb ik de vierkantjes gehaakt


Ik vind het zo leuk dat ik bij Hobbydoos een doos wol heb besteld voor het volgend project. Een deken om mijn eigen lijf te warmen de komende koude winter...of het jaar daarop.
Nu moet ik alle vierkantjes wel zelf haken

4 mei 2013

katoenkont

Mijn tweede 'blog' is gepubliceerd
Als eindwerkstuk voor de opleiding Natuurlijke Kraamzorg die ik volgende maand hoop af te ronden, heb ik een site gemaakt over het gebruik van katoenen luiers.

KATOENKONT



4 april 2013

trui wordt kussen

Twee jaar ging het goed......en werd de trui met de hand gewassen....... tot hij per ongeluk in de wasmachine terecht kwam, en er vervilt uit tevoorschijn kwam.
Nu is het een lekker warm wollen kussen op de bank

10 maart 2013

Kikker

Kikker......... uit een 20 jaar oude Ouders van Nu
die ik bewaarde omdat dit patroon erin stond.
Denk dat kleinzoon het prachtig vindt !
(er staat ook een patroon van eend in, maar ik ben 'afgehaakt')

14 februari 2013

een modern familiestuk


Kijk.........
Daphne van de Nes heeft voor mij een ring gemaakt van 'oud familiegoud'.
Samen een ontwerp gemaakt......
en het is precies geworden wat ik verwachtte

24 januari 2013

draagdoek voor 'beer'

Een foto 'in actie' volgt nog maar met het super-makkelijke patroon van Kiind heb je in een uurtje een kadootje



22 januari 2013

'overtafeltent'



25 jaar geleden hadden we er al een, maar dit is een geheel nieuwe versie van de 'overtafeltent'
Buitenspelen is soms een een beetje koud nu
dit maakt binnenspelen nog leuker




8 januari 2013

'puerperium' cardigan......



Maar dan een maatje groter.......
Oma heeft het druk met de opleiding antroposofische kraamzorg. Een verrijking van mijn vak en van mijn leven. Maar het kost me veel tijd. Gelukkig nodigen de donkere wintermaanden uit tot breien.
Na overleg met Kelly Brooker, de maker van het patroon is mijn Nederlandse vertaling (maat 50-56) op de Ravelry site gezet. Alle andere maten zijn daar te koop (in het engels)